sábado, 16 de septiembre de 2017

A APARICION DOS PRIMEIROS CASTROS ( II )

É neste período entre os séculos IX e VIII A.C, cando estes primeiros castros fortificados empezan a facer provisión de pezas de metal, e asi sera nestes primigenios asentamentos onde se atopan con certa frecuencia restos de procesos metalurxicos que nos indican un elevado interese en incrementar o esforzo na produccion metalurxica.

É curioso que, nas decadentes aldeas de carácter aberto, sexan bastante mais excasas estas mostras de traballos metalurxicos , o que nos leva a pensar que os castros fortificados sexan o resultado dunha etapa na que as desigualdades sociais e os enfrontamentos por cuestións territoriais , desembocaron na aparicion dunha concentracion de poder e riquezas nunha nova elite nobiliaria, e na aparicion dunha nova distribucion social onde na escala alta esta a nobreza e a caste guerreira, seguidos dun estrato de mercadores e artesáns cun certo poderio economico que lles dá un mellor status sobre a clase mais baixa.

Sera neste contexto globalizado de intensificacion do cambio e a complexidade social , sumada a un crecemento da poboacion , as melloras a nivel de tecnoloxia onde se de un proceso de paulatina reordeacion nas estruturas de poder e a maior notoriedade da presenza comercial que chega dos  circulos das  culturas mais influintes do area mediterranea , as condicións idoneas para que empecen a florecer os castros fortificados, non só no noroeste peninsular, senón na maior parte de Europa.

 E con todo, o proceso é craramente endoxeno, pois non se rexistran as presuntas invasións de pobos foraneos que traian con eles estas novas correntes de progreso , tal e como se postulaba hai uns anos en moitos escritos . Sinxelamente, o proceso de imitacion e contaxio das grandes urbes á súa contorna, e de esta á súa contorna mais inmediata, foron estendendo paulatinamente as vimbias da nova era do ferro.

En todo caso, e segundo o que sabemos na actualidade, parece ser que a apariscion destes primeiros castros é algo mais antiga no norte de Portugal, onde apareceron castros como o de Sáo Juliao, Coto dá Pena, Barbudo... en epocas tan temperás como no século X A.C, quizabes no ambito dunha influenza de continuas relaccions de intercambios comerciais con outras areas da infuinte fachada Atlantica.


Es en este periodo entre los siglos IX y VIII A.C, cuando estos primeros castros fortificados empiezan a hacer acopio de piezas de metal, y asi sera en estos primigenios asentamientos donde se encuentran con cierta frecuencia restos de procesos metalurgicos que nos indican un elevado interes en incrementar el esfuerzo en la produccion metalurgica.

Es curioso que, en las decadentes aldeas de carácter abierto, sean bastante mas excasas estas muestras de trabajos metalurgicos , lo que nos lleva a pensar que los castros fortificados sean el resultado de una etapa en la que las desigualdades sociales y los enfrentamientos por cuestiones territoriales , desembocaron en la aparicion de una concentracion de poder y riquezas en una nueva elite nobiliaria, y en la aparicion de una nueva distribucion social donde en la escala alta esta la nobleza y la casta guerrera, seguidos de un estrato de mercaderes y artesanos con un cierto poderio economico que les da un mejor estatus sobre la clase mas baja.

Sera en este contexto globalizado de intensificacion del cambio y la complegidad social , unida a un crecimiento de la poblacion , las mejoras a nivel de tecnologia donde se de un proceso de paulatina reordenacion en las estructuras de poder y la mayor notoriedad de la presencia comercial que llegara de los circulos de las culturas mas influyentes del area mediterranea , las condiciones idoneas para que empiecen a florecer los castros fortificados, no solo en el noroeste peninsular, sino en la mayor parte de Europa.

Y sin embargo, el proceso es claramente endogeno, pues no se registraran las presuntas invasiones de pueblos foraneos que traigan con ellos estas nuevas corrientes de progreso , tal y como se postulaba hace unos años en muchos escritos . Sencillamente, el proceso de imitacion y contagio de las grandes urbes a su entorno, y de este a su entorno mas inmediato, fueron extendiendo paulatinamente los mimbres de la nueva era de Hierro.

En todo caso, y según lo que sabemos en la actualidad, parece ser que la aparicion de estos primeros castros es algo mas antigua en el norte de Portugal, donde aparecieron castros como el de Sáo Juliao, Coto da Pena, Barbudo... en epocas tan tempranas como en el siglo X A.C, quiza en el ambito de una influencia de frecuentes relacciones de intercambios comerciales con otras areas de la infuyente fachada Atlantica.


Na Galiza con todo, imos ter que esperar case unha centuria mais, xa que os primeiros castros fortificados non aparescen mais cedo das decadas finais do século IX A.C, aínda que non deixasen de aparescer en continua progresion no século seguinte por toda Galiza.En todo caso, non hai un acordo en se esta notable diferenza cronoloxica na apariscion dos castros en Galicia con respecto a Portugal é unha realidade ou é froito dunha investigacion aínda non sobradamente contrastada que demostre outra cousa.

Asi, iran aparecendo en Galiza castros xa amurallados en maior ou menor medida, como o de Castro de Torroso , O Neixon, A Graña, Penarrubia.. En moitos deles, faise notar unha importante presenza de actividades relacionadas coa metalurgia .

Ao mesmo tempo, nos séculos IX a VII se fara notar un incremento documentado do numero de depositos ou agochos de obxectos de bronce (en especial machados ) , se cadra como consecuenza directa da dificultade de aprovisionamento da materia prima e en consecuenza directa, do comercio e circulacion dos produtos deste material.

É pois facil imaxinar que xunto a todo isto, a competencia e os continuos conflitos pola obtencion de bens de prestixio , control das rutas comerciais e das materias en si mesmas e a súa producion, reforzasen a aparicison dunha caste de xefes ou caudillos á cabeza dunha elite guerreira que obstentaran agora o poder.

Loxicamente, non chega con acumular ou chegar a producir metalurgia, en ambo-los casos, compre defender os bens da cobiza do veciño, asi, os poboados fortifícanse, e a nova caste guerreira asume un importante papel non só na defensa dese novo status da elite de produtores artesáns e comerciantes, senón que tamen tera  o carrego de expandir o territorio, e ocasionalmente de someter a aldeas menos fortes. Non se documenta que existise unha elite poderosa que dominase a unha caste social mais baixa, ou que mesmo se chegase a escravizar a pobos sometidos, pero non se descarta no caso de castros que dominaban non só a produccion metalurgica e o seu comercio, senón tamen a extraccion da materia prima, para o que era necesaria unha masa importante de man de obra.

Esta nova orde conduce á apariscion dos castros ao redor dos que empeza a concentrarse toda a actividade socioeconomica. Neste clima de crise e inestabilidade a nivel social, prodúcese unha progresiva xerarquizacion territorial e á vez, a sociedade vólvese mais complexa e evolucionada a nivel de tecnoloxia, coa aparicion de novas ferramentas que faran que a producion de bens aumente en todo-los sectores produtivos.

Con todo, fronte aos poderosos castros amurallados ,aínda persistiran por longo tempo nun primeiro momento as aldeias e asentamentos de carácter aberto, onde como xa se indicou , non se documentou a proliferacion de restos que nos indiquen unha actividade metalurxica, mais ben, aparescen indicios que mostran un predominio de actividades primarias como o cultivo, caza , pesca e ganderia cativa .

Non fai falla facer moitos numeros para entender que estes poboados abertos aos poucos cairon en mans da nova xerarquia, e doado que, acabasen como satelites dun asentamento que fai as veces de cidade capital. Obviamente, trátase dos castros amuraiados, onde a elite controla aos asentamentos menores que fornecen á capital. Deste xeito, o caudillo guerreiro e o seu elite , defenderan o territorio anexionado contra incursións inimigas, e os asentemientos sometidos, seran á súa vez, tributarios desta nova elite guerreira e do castro central , este sera a nova orde a partir de agora na idade do ferro.



En Galicia sin embargo, tendriamos que esperar casi una centuria mas, ya que los primeros castros fortificados no apaecen mas temprano de las decadas finales del siglo IX A.C, aunque no dejaran de aparecer en continua progresion en el siglo siguiente por toda Galicia.En todo caso, no hay un acuerdo en si esta notable diferencia cronologica en la aparicion de los castros en Galicia con respecto a Portugal es una realidad o es fruto de una investigacion aun no sobradamente contrastada que demuestre otra cosa.

Asi, iran apareciendo en Galicia castros ya amurallados en mayor o menor medida, como el de Castro de Torroso , O Neixon, A Graña, Peñarrubia.. En muchos de ellos, se hace notar una importante presencia de actividades relaccionadas con la metalurgia .

Al mismo tiempo, en los siglos IX a VII se hara notar un incremento documentado del numero de depositos o escondites de objetos de bronce (en especial hachas ) , quizas como consecuencia directa de la dificultad de aprovisionamiento de la materia prima y en consecuencia directa, del comercio y circulacion de los productos de este material.

Es pues facil imaginar que unido a todo esto, la competencia y los continuos conflictos por la obtencion de bienes de prestigio , control de las rutas comerciales y de las materias en si mismas y su produccion, reforzaran la aparicion de una casta de jefes o caudillos a la cabeza de una elite guerrera que obstentaran ahora el poder.

Logicamente, no basta acumular o llegar a producir metalurgia, en ambos casos, es necesario defender los bienes de la codicia del vecino, asi, los poblados se fortifican, y la nueva casta guerrera asume un importante papel no solo en la defensa de ese nuevo status de la elite de productores artesanos y comerciantes, sino que tambien se encargaran de expandir el territorio, y ocasionalmente de someter a aldeas menos fuertes. No se documenta que existiese una elite poderosa que dominase a una casta social mas baja, o que incluso se llegase a esclavizar a pueblos sometidos, pero no se descarta en el caso de castros que dominaban no solo la produccion metalurgica y su comercio, sino tambien la extraccion de la materia prima, para lo que era necesaria una masa importante de mano de obra.

Este nuevo orden conduce a la aparicion de los castros en torno a los que empieza a concentrarse toda la actividad socioeconomica. En este clima de crisis y inestabilidad a nivel social, se produce una progresiva gerarquizacion territorial y a la vez, la sociedad se vuelve mas compleja y evolucionada a nivel de tecnologia, con la aparicion de nuevas herramientas que haran que la produccion de bienes aumente en todos los sectores productivos.

Con todo, frente a los poderosos castros amurallados ,aun persistiran por largo tiempo en un primer momento las aldeas y asentamientos de carácter abierto, donde como ya se ha indicado , no se ha documentado la proliferacion de restos que nos indiquen una actividad metalurgica, mas bien, aparecen indicios que muestran un predominio de actividades primarias como el cultivo, caza , pesca y ganaderia menor.

No hace falta hacer demasiadas cabalas para entender que estos poblados abiertos poco a poco cayeron en manos de la nueva gerarquia, posiblemente, acabasen como satelites de un asentamiento que hace las veces de cuidad capital. Obviamente, se trata de los castros amurallados, donde la elite controla a los asentamientos menores que surten a la capital. De este modo, el caudillo guerrero y su elite , defenderan el territorio anexinado contra incursiones enemigas, y los asentemientos sometidos, seran a su vez, tributarios de esta nueva elite guerrera y del castro central , este sera el nuevo orden a partir de ahora en la edad de Hierro.






domingo, 3 de septiembre de 2017

A APARICION DOS PRIMEIROS CASTROS ( I )

As primeiras aldeas fortificadas aparescen o redor do primeiro milenio antes de Cristo e suporan un cambio radical en canto o xeito de entender o habitat e os asentamentos.

Este cambio no concepto de habitat e asentamento, traera consigo tamen profundos cambios sociais, polo que temos que entender o concepto de Castro como a mostra mais evidente do profundo cambio historico que se producira coa chegada dunha nova idade.

A finais da idade do Bronce, prodúcese un cambio social profundo que dá orixe a unha organización social mais complexa que se ve reflectida a nivel arqueoloxico entre outros aspectos no auxe da produccion metalurxica do bronce, que é controlada por unha nova elite que sustenta o poder na cuspide da piramide social da cultura castrexa.

Este proceso desemboca nos inicios do milenio I antes de cristo nunha ampla serie de cambios e transformacións a nivel social e economico e no ambito cultural que daran paso á Idade do Ferro

Entre os séculos IX e VIII a.C , en toda Europa se esta deixando sentir unha profunda crise socioeconomica, a consecuencia dunha sobreexplotacion e presion sobor da terra, que se xungue a un incremento demografico . Este aumento de poblacion faise notar na escaseza cada vez mais pronunciada de materias primas (especialmente as necesarias para a produccion do bronce).

A consecuencia mais notable disto, sera a aparicion de asentamentos fortificados en todolos sitios , desde os que a nova elite trata de controlar o comercio e a produccion destas materias primas.

Mais estas repentinas transformacións non afectan só á concepcion de asentamentos, agora necesariamente protexidos contra dos ataques e saqueos de tribos rivais, senón tamen ás manifestacións sociais como poidan ser os rituais funerarios ou ao progreso tecnologico, coa progresiva implantacion dun novo metal que esta chamado a ser o motor de cambios profundos nun futuro proximo, o ferro.

A aparicion deste metal e o seu expansion sera relativamente rapido en todo o continente Europeo.Con todo, no Noroeste Peninsular, tardara en xeneralizarse (que non en coñecerse) bastante mais do que fose desexable.



Las primeras aldeas fortificadas aparecen alrrededor del primer milenio antes de Cristo y supondran un cambio radical con respecto a la forma de entender el habitat y los asentamientos.

Este cambio en el concepto de habitat y asentamiento, traera consigo tambien profundos cambios sociales, por lo que tenemos que entender el concepto de Castro como la muestra mas evidente del profundo cambio historico que se producira con la llegada de una nueva edad.

A finales de la edad del Bronce, se produce un cambio social profundo que da origen a una organización social mas compleja que se ve reflejada a nivel arqueologico entre otros aspectos en el auge de la produccion metalurgica del bronce, que es controlada por una nueva elite que sustenta el poder en la cuspide de la piramide social de la cultura castreña.

Este proceso desembocara en los inicios del milenio I antes de cristo en una amplia serie de cambios y transformaciones a nivel social y economico y en el ambito cultural que daran paso a la Edad de Hierro.

Entre los siglos IX y VIII a.C , en toda Europa se esta dejando sentir una profunda crisis socioeconomica, a consecuencia de una sobreexplotacion y presion sobre la tierra, unida a un incremento demografico . Este aumento de poblacion se hace notar en la escasez cada vez mas pronunciada de materias primas (especialmente las necesarias para la produccion del bronce).

La consecuencia mas notable de esto, sera la aparicion de asentamientos fortificados por todas partes, desde los que la nueva elite trata de controlar el comercio y la produccion de estas materias primas.

Pero estas repentinas transformaciones no afectan solo a la concepcion de asentamientos, ahora necesariamente protegidos contra los ataques y saqueos de tribus rivales, sino tambien a las manifestaciones sociales como puedan ser los rituales funerarios o al progreso tecnologico, con la progresiva implantacion de un nuevo metal que esta llamado a ser el motor de cambios profundos en un futuro proximo, el Hierro.


La aparicion de este metal y su expansion sera relativamente rapida en todo el continente Europeo.Sin embargo, en el Noroeste Peninsular, tardara en generalizarse (que no en conocerse) bastante mas de lo que hubiese sido deseable.


Non atopamos produccion masiva de ferramentas, ou mesmo mais importante, armas deste novo metal , en parte cicais porque no noroeste da peninsula o mineral de ferro e as súas minas a niveis de explotacion non son especialmente abundantes, pero se cadra, en maior medida, esta xeneralizazon tardia no uso do ferro, débase á situacion periferica que ocupa o ambito castrexo no contexto historico da Europa do momento.

Nos séculos IX e VIII a.C, Fenicios, Gregos e Etrurios controlan e dirixen o auxe economico do cinturon mediterraneo, creando civilizacións expansionistas e cunha forte urbanizacion.Son estas xentes as que poden mencionarse como o motor da nova era no continente.A súa influenza deixásese notar na progresiva xerarquizazon rexional, que se expandira do sur ao norte do continente e do leste cara ao Oeste. Se temos en conta a situacion dos territorios castrexos, entendemos que esta influenza chegase con certo atraso a estes territorios, con respecto a outros mais proximos ao berce destas urbes tecnologica e socialmente mais avanzadas.

É entre estes pobos, onde empeza a fraguarse un proceso de centralizazon o redor das poderosas cidades estado, e desde estas , o modelo empeza a exportarse paulatinamente á periferia,

O cinturon atlantico e as rexións Balticas atópanse na periferia deste sistema de progresiva expansion, e é por iso que o mundo Galaico notase unha menor intensidade de contactos e comercio co mediterraneo en comparacion co resto de rexións centroeuropeas.

A pesar disto, a region do noroeste peninsular non aparece como un territorio illado dos seus veciños e o resto do continente, senón que mais ben, parece todo o contrario.Neste primeiro milenio antes de Cristo, o territorio Galaico atopase inmerso no proceso evolutivo a todos os niveis que caracteriza a toda Europa Central , e asi empeza a introducirse o cambio social e cultural que dara orixe á etapa castrexa.

É neste contexto historico onde nos séculos IX e VIII a.C, aparecen no noroeste peninsular unha serie de poboados fortificados, inicialmente situados en altos naturais ou enclaves de facil defensa natural. Pero durante un período inicial bastante amplo, estes primeiros castros fortificados existen xunto a outras aldeas abertas que continuan aínda coa decadente tradicion da idade do bronce.

No encontramos produccion masiva de herramientas, o incluso mas importante, armas de este nuevo metal , en parte quizá porque en el noroeste de la peninsula el mineral de hierro y sus minas explotables no son especialmente abundantes, pero quiza, en mayor medida, esta generalizacion tardia en el uso del hierro, se deba a la situacion periferica que ocupa el ambito castreño en el contexto historico de la Europa del momento.

En los siglos IX y VIII a.C, Fenicios, Griegos y Etrurios controlan y dirigen el auge economico del cinturon mediterraneo, creando civilizaciones expansionistas y con una fuerte urbanizacion.Son estas gentes las que pueden mencionarse como el motor de la nueva era en el continente.Su influencia se dejara notar en la progresiva gerarquizacion regional, que se expandira del sur al norte del continente y del este hacia el Oeste. Si tenemos en cuenta la situacion de los territorios castreños, entendemos que esta influencia llegase con cierto retraso a estos territorios, con respecto a otros mas proximos a la cuna de estas urbes tecnologica y socialmente mas avanzadas.

Es entre estos pueblos, donde empieza a fraguarse un proceso de centralizacion alrrededor de las poderosas cuidades estado, y desde estas , el modelo empieza a exportarse paulatinamente a la periferia,

El circulo atlantico y las regiones Balticas se encuentran en la periferia de este sistema de progresiva expansion, y es por eso que el mundo Galaico notara una menor intensidad de contactos y comercio con el mediterraneo en comparacion con el resto de regiones centroeuropeas.

Pese a esto, la region del noroeste peninsular no aparece como un territorio aislado de sus vecinos y el resto del continente, sino que mas bien, parece todo lo contrario.En este primer milenio antes de Cristo, el territorio Galaico se vera inmerso en el proceso evolutivo a todos los niveles que caracteriza a toda Europa Central , y asi empezara a introducirse el cambio social y cultural que dara origen a la etapa castreña.

Es en este contexto historico donde en los siglos IX y VIII a.C, aparecen en el noroeste peninsular una serie de poblados fortificados, inicialmente situados en altos naturales o enclaves de facil defensa natural. Pero durante un periodo inicial bastante amplio, estos primeros castros fortificados existen junto a otras aldeas abiertas que continuan aun con la decadente tradicion de la edad del bronce.


BIBLIOGRAFIA E FONTES;
Os Castros Galegos:Xulio Carballo Arceo.
A Galicia Castrexa: Xavier Rodriguez Corral.